Wprowadzenie
Octan etylu (EtOAc, ester etylowy kwasu octowego) – lotna i palna substancja organiczna o wzorze CH₃COOCH₂CH₃. Ulega hydrolizie do etanolu i kwasu octowego w środowisku kwaśnym i zasadowym. Ma gęstość 0,897 g/cm³ i temperaturę wrzenia 77,1°C. Obecnie jest to jeden z najpopularniejszych rozpuszczalników na świecie (wielkość rynku – 4,5 mln ton/rok), ściśle związany z rozwojem chemii organicznej i syntezy. Stosowany jest również w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i innych branżach. Cieszy się szerokim zastosowaniem ze względu na niską toksyczność, dobrą zdolność rozpuszczania i lotność. Popularny eluent w chromatografii.
Zastosowania octanu etylu
W syntezie laboratoryjnej często wykorzystywany jest jako rozpuszczalnik do ekstrakcji lub jako medium reakcyjne. Może być używany w reakcjach:- podstawienia nukleofilowego,
- utleniania i redukcji (np. redukcja z NaBH₄),
- kondensacji (np. samokondensacja w reakcji Claisena z wytworzeniem acetylooctanu etylu).
W reakcji z mocnymi kwasami ulega hydrolizie, ale możliwe są również reakcje zakwaszania i wytrącania soli amin. Jako ekstrahent może służyć do izolowania produktów lub zanieczyszczeń z roztworów wodnych.
Produkcja octanu etylu
Główną metodą produkcji octanu etylu jest estryfikacja kwasu octowego z etanolem. Katalizatorem tej reakcji jest zwykle stężony kwas siarkowy. Alternatywną metodą jest produkcja bio-octanu etylu – proces przyjazny dla środowiska, oparty na przetwarzaniu odpadów rolniczych przy użyciu enzymów (lipaz) lub zmodyfikowanych drożdży.
Opakowania do octanu etylu
Opakowania muszą być odporne chemicznie, iskrobezpieczne i szczelne. W przemyśle stosuje się zwykle pojemniki z HDPE i stalowe beczki z uziemieniem. W laboratoriach najczęściej używa się szklanych butelek z wkładką, o pojemności 1 litra.
Działanie narkotyczne octanu etylu
Octan etylu wykazuje słabe działanie narkotyczne przy wdychaniu jego oparów. Efekty są podobne do działania acetonu lub eteru dietylowego. Krótkotrwałe skutki toksyczne obejmują:- lekką euforię,
- dezorientację,
- spowolnienie reakcji,
- senność.
Po dostaniu się do organizmu jest szybko wydalany przez płuca i nerki.
Bezpieczeństwo pracy z octanem etylu
Podczas pracy z octanem etylu należy stosować wentylację wyciągową (min. 10–12 wymian powietrza na godzinę w warunkach przemysłowych). Przy małych ilościach wystarczy wentylacja lokalna. Nie wolno dopuszczać do gromadzenia się oparów – może to prowadzić do wybuchu.
W Polsce dopuszczalne stężenie octanu etylu w miejscu pracy wynosi:
- 200 mg/m³ (średnia ważona w ciągu 8 godzin),
- 400 mg/m³ (maks. krótkotrwałe narażenie, do 15 minut).
Przy braku wentylacji i wysokim stężeniu należy stosować środki ochrony indywidualnej: - maski filtrujące FFP2/FFP3,
- maski gazowe z filtrem A1 (do oparów organicznych),
- rękawice nitrylowe lub neoprenowe.
Podsumowanie
Octan etylu to powszechnie stosowany rozpuszczalnik w syntezie laboratoryjnej, przydatny w ekstrakcji i reakcjach chemicznych. Nowe technologie umożliwiają produkcję bio-octanu etylu z odpadów rolniczych. Nie jest silnie toksyczny, ale może wywoływać krótkotrwałe efekty narkotyczne. Jest biodegradowalny, co czyni go bezpieczniejszym dla środowiska.
Ostatnia edycja:
